Với đặc điểm là một nền kinh tế tập trung do đất nước này áp dụng các nguyên tắc của Xã hội Chủ nghĩa trong việc điều hành nền kinh tế, nghĩa là hầu hết các phương tiện sản xuất đề thuộc về chính phủ và người dân lao động chủ yếu là làm việc cho nhà nước, đã khiển chính phủ có nhiều chính sách khiến việc đầu tư với vốn nước ngoài còn gặp nhiều khó khăn. Điều này khiến nền kinh tế kém cởi mở và linh hoạt, liệu chính phủ có nhận ra và thay đổi quyết định này để giúp khôi phục lại mức tăng trưởng cho chỉ số GDP Cuba.
GDP là gì?
GDP (Gross Domestic Product) có nghĩa là “Tổng sản phẩm quốc nội”, được hiểu đơn giản là tổng giá trị của tất cả hàng hoá và dịch vụ cuối cùng được sản xuất trong phạm vi ranh giới địa lý của một quốc gia trong một khoảng thời gian xác định (thường là 1 quý cho đến 1 năm).
Ý nghĩa của chỉ số này
Chỉ số GDP phản ánh tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế, thể hiện sự biến động của giá hàng hoá và dịch vụ của một quốc gia theo thời gian. Ngoài ra, từ chỉ số này ta sẽ tính được GDP bình quân đầu người của một đất nước, từ đó ước tính được thu nhập trung bình của người dân tại đất nước này và có những ước lượng về mức sống và chất lượng cuộc sống của người dân tại đó.
Thông qua chỉ số GDP cùng một vài yếu tố khác của nền kinh tế như: lạm phát, trượt giá, nền kinh tế đang suy thoái hay tăng trưởng, tình trạng thất nghiệp của người dân,… mà các cơ quan tổ chức có thẩm quyền sẽ đưa ra những kế hoạch và chính sách giúp điều hoà và phát triển kinh tế.
Những mặt hạn chế
Tuy nhiên, đây cũng không phải là chỉ số toàn năng mà cũng sẽ có những hạn chế nhất định. Chỉ số này giúp đo lường giá trị nhưng không hỗ trợ đo lường chất lượng của sản phẩm (hàng hoá, dịch vụ) và chất lượng quy trình sản xuất của các doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, dù GDP cho ta biết thu nhập bình quân của người dân thuộc đất nước này nhưng nó không phản ánh chính xác được chất lượng cuộc sống của người dân nơi đây vì chưa xét tới khoảng cách giàu – nghèo trong khu vực (hệ số Gini).
Chỉ số GDP không tính đến sự hợp tác giữa các doanh nghiệp trong nền kinh tế này mà chỉ xét giá trị hàng hoá và dịch vụ cuối cùng và vốn đầu tư mới. Chỉ số này cũng không bao gồm các hoạt động tự cung tự cấp trong nước và các hoạt động kinh tế phi chính thức.
Tổng quan kinh tế Cuba
Nền kinh tế Cuba là nền kinh tế tập trung, được kiểm soát và quản lý bởi chính phủ do đất nước này áp dụng các nguyên tắc của Xã hội Chủ nghĩa trong việc điều hành nền kinh tế. Hầu hết các phương tiện sản xuất đề thuộc về chính phủ và người dân lao động chủ yếu là làm việc cho nhà nước.
Tuy Cuba vẫn có những doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài nhưng hình thức đầu tư vốn tại nước này còn bị hạn chế và kiểm soát rất chặt chẽ bởi chính phủ. Thị trường lao động cũng có nhiều chuyển biến khi tỷ lệ của lực lượng lao động tham gia vào các công ty tư nhân đang ngày một tăng lên.
Mặt khác, một công ty sẽ trả tiền lương cho người lao động Cuba thông qua Chính phủ chứ không được trả trực tiếp cho người lao động. Ngoài ra, giá cả và định mức phân phối của các loại hàng hóa và dịch vụ trong nước cũng đều được quy định bởi chính phủ Cuba, họ áp đặt hầu hết giá cả và khẩu phần lương thực cho các công dân.
Tỷ trọng các ngành đối với GDP Cuba
Năm 2018, GDP Cuba ở khoảng 100 tỷ USD, GDP Cuba đã đạt mức tăng trưởng 2,2% so với năm trước đó. Công nghiệp là ngành mang lại nhiều đóng góp nhất cho GDP Cuba khi chiếm hơn 29% GDP Cuba, ngành dịch vụ chiếm 23% GDP Cuba, ngành thương mại và du lịch của đất nước này chiếm đến 22% GDP Cuba và ngành nông nghiệp chiếm 8% GDP Cuba.
Ngoài công nghiệp thì ngành thương mại cũng đóng góp rất nhiều cho GDP Cuba khi xuất nhập khẩu chiếm tới 32% GDP Cuba. Tuy nhiên, việc thị trường thương mại tài chính nước này bị chính phủ kiểm soát và hạn chế nghiêm trọng đã ảnh hưởng đến việc tiếp cận tín dụng trong hoạt động kinh doanh.
Tại Cuba, mức thuế suất cao nhất dành cho thu nhập là 50%, còn thuế suất cho doanh nghiệp là 30%, ngoài ra còn rất nhiều loại thuế khác được áp dụng. Trong suốt 3 năm (2016-2018), chi tiêu của Chính phủ lên đến 62,4% GDP Cuba, ngân sách của đất nước bị thâm hụt trung bình 4,5% GDP Cuba với tổng nợ hiện chiếm tới 42,5% GDP Cuba.
GDP Cuba và nền kinh tế ở thời điểm hiện tại
GDP Cuba giảm thấp nhất trong gần 30 năm qua
Hiện nay, để đảm bảo cung cấp đủ nhu cầu về lương thực, thực phẩm cho người dân trong nước thì Chính phủ Cuba đã phải cho nhập khẩu đến 70% lương thực, thực phẩm từ nước ngoài. Điều đáng nói ở đây là tình hình kinh tế của đất nước này đang trong tình trạng không khả quan vì công quỹ đang dần cạn kiệt.
Trước đây, Cuba đã phát triển ngành Du lịch y tế của nước họ, chính phủ đã phát triển nhiều bệnh viện với mục đích điều trị riêng cho người nước ngoài, những người đến Cuba ngoài mục đích tham quan du lịch thì họ cũng kết hợp với việc sử dụng các dịch vụ y tế tại đất nước này (phẫu thuật thẩm mỹ, phục hồi chức năng,…) với chi phí thấp hơn 80% so với Mỹ. Dịch vụ này thu hút rất nhiều khách hàng đến từ Mỹ, Canada, Châu Âu, Mỹ Latinh,.. đến để trải nghiệm và nó thật sự là một lĩnh vực tạo ra nhiều thu nhập cho đất nước này.
Tuy nhiên, bắt đầu từ năm 2019 thì nền kinh tế của họ bắt đầu gặp rất nhiều khó khăn do đại dịch Covid-19 khiến ngành Du lịch bị đình trệ. Ngoài ra, một ngành đóng khác cũng góp chính cho nền kinh tế Cuba là sản xuất đường cũng chỉ đạt mức sản xuất bằng 66% những năm trước do tình trạng mất mùa.
Những vấn đề trên cộng thêm lệnh trừng phạt từ Mỹ đã khiến cho GDP Cuba giảm 11%, cũng là mức giảm thấp nhất từ sau khi GDP Cuba giảm 15 % (1993) khi đất nước này không còn Liên Xô làm điểm tựa.
GDP Cuba theo bình quân đầu người
GDP Cuba theo bình quân đầu người vào năm 2020 là 9.100 USD/người, con số này đã tăng 276 USD so với GDP Cuba theo bình quân đầu người vào năm 2019 (8.824 USD/người). Theo dự đoán, nếu nền kinh tế Cuba vẫn giữ nguyên tốc độ tăng trưởng như hiện nay thì có khả năng GDP Cuba theo bình quân đầu người sẽ là 9.385 USD/người.
Dự đoán nền kinh tế trong thời gian tới
Chính phủ nước này hiện cho biết mức kỳ vọng của họ đối với sự tăng trưởng của nền kinh tế Cuba trong năm 2021 là đạt mức tăng trưởng 7%.
Theo họ thì dù ở thời điểm hiện tại nền kinh tế của đất nước đang phải đối mặt với nhiều khó khăn thách thức nhưng họ vẫn thấy được tiềm năng có thể phát triển và sẽ tiếp tục đưa ra những chính sách mới có lợi để thúc đẩy phát triển kinh tế. Nhà nước sẽ đẩy mạnh những ngành về lương thực, phân bón, thuốc trừ sâu, và công nghiệp để đảm bảo giải quyết được vấn đề lương thực, thực phẩm khi gia tăng sản phẩm sản xuất trong nước thay vì nhập khẩu.
Ngoài ra, chính phủ cũng dần trao quyền tự chủ cao hơn cho những công ty nhà nước cùng một vài cải cách khác để có thể đạt mức linh hoạt và khách quan cao hơn. Ngoài ra, những lĩnh vực khác cũng được đặt làm trọng tâm trong kế hoạch phát triển là y tế và giáo dục.
Kết luận
Dù có nhiều khó khăn do đại dịch, mất mùa, lệnh cấm vận từ Mỹ khiến kinh tế và GDP Cuba bị giảm rất nhiều, người dân Cuba cũng gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, với những chính sách đúng đắn và khách quan từ chính phủ Cuba thì tin rằng nền kinh tế nước này sẽ có những chuyển biến tích cực hơn trong thời gian tới.