Hiệu ứng cánh bướm là gì? Đây là một thuật ngữ nói rằng những thay đổi nhỏ có thể tác động rất lớn đến các sự kiện trong thời gian dài. Ai đã tạo ra thuật ngữ này và nó bắt nguồn từ đâu? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết sau nhé.
1. Khái niệm
Hiệu ứng cánh bướm có thể hiểu đơn giản đây là một thuật ngữ mô tả thực tế về những thay đổi nhỏ, hầu như không thể nhận thấy có thể có tác động rất lớn, phi tuyến tính đến một hệ thống phức tạp trong một thời gian dài.
Phát hiện đột phá của nhà khí tượng học Edward Lorenz được biết đến với tên gọi phổ biến là hiệu ứng cánh bướm, nói rằng một thứ gì đó nhỏ như một cái vỗ nhẹ của con bướm có thể gây ra sự thay đổi lớn trong thời tiết của một nơi khác. Ngày nay, khái niệm này đã trở nên quá nổi tiếng, đến nỗi nó được sử dụng như một phép ẩn dụ trong tư duy tâm lý.
Về lý thuyết, sự rung rinh của một cánh bướm có thể khiến một thứ gì đó chuyển động mà cuối cùng dẫn đến một cơn bão.
Như trong nhiều lĩnh vực khác của cuộc sống, mọi lựa chọn mà chúng ta đưa ra, dù có vẻ nhỏ nhặt, đều là một bánh răng chuyển động trong một hệ thống lớn hơn.
Nếu là người yêu thích các bộ phim du hành thời gian, bạn có thể biết đến bộ phim kinh điển năm 1985 ‘Back to the Future’, nơi một cậu bé tuổi teen đấu tranh để thay đổi quá khứ, để giúp cha mình lấy lại sự tự tin đã mất, và làm cho mẹ anh ta không nghiện rượu. Anh giúp cha chống lại kẻ bắt nạt, và khiến mẹ anh lại yêu cha. Do đó, anh ấy mang đến một sự thay đổi mạnh mẽ trong hiện tại của cha mẹ mình.
Mặc dù khái niệm này khá ngây thơ và ngớ ngẩn, nhưng nó cho thấy rằng những điều nhỏ nhặt có thể có tác động lớn hơn đến tương lai của chúng ta. Một kẻ bắt nạt có thể tạo ra sự thay đổi mạnh mẽ trong cuộc đời của cha nhân vật chính.
Hiệu ứng cánh bướm là thuật ngữ phù hợp nhất để nói về việc này. Mặc dù ban đầu nó dựa trên Lý thuyết hỗn loạn, là một lý thuyết thuần túy khoa học của Edward Lorenz, người đã nghiên cứu tác động lên khí hậu do một cái vỗ nhẹ của cánh bướm, ngày nay nó cũng được đưa vào tâm lý học và tư duy. Chỉ một cú đập cánh có thể tạo ra một cơn bão hoặc một cơn cuồng phong ở một nơi khác.
2. Hiệu ứng cánh bướm – Tóm tắt và sự kiện
Hiệu ứng cánh bướm là một hiện tượng phát triển từ Lý thuyết hỗn loạn. Theo ngôn ngữ ẩn dụ, nó có nghĩa là một thay đổi nhỏ có thể làm phát sinh một làn sóng thủy triều lớn.
2. 1 Lý thuyết hỗn loạn
Lý thuyết cho rằng một thay đổi nhỏ trong môi trường có thể dẫn đến một hiện tượng và sự thay đổi mạnh mẽ trong môi trường và thời tiết. Tất nhiên, lý thuyết toán học này đã tạo ra cái mà ngày nay được gọi là “hiệu ứng cánh bướm“. Người phát minh ra nó, Edward Lorenz, không biết rằng thuật ngữ mà ông đã đặt ra sẽ trở thành một thuật ngữ phổ biến trong tâm lý học và tư duy.
Trong một thử nghiệm, Lorenz phát hiện ra rằng những thay đổi khí hậu rất nhạy cảm với nhiều điều kiện, và do đó, rất khó để dự đoán chính xác chúng. Ông kết luận rằng một chuyển động đơn giản như động tác vỗ cánh của một con bướm sẽ tạo ra một cơn lốc xoáy ở một nơi khác.
Nghe có vẻ kỳ lạ, nếu chúng tôi nói rằng một con bướm vỗ cánh ở Brazil đã tạo ra một cơn lốc xoáy ở Chicago, thì đó là lý thuyết. Lưu ý rằng con bướm ở Brazil không trực tiếp gây ra lốc xoáy. Một sự thay đổi chỉ đơn giản là một sự thay đổi trong trạng thái hiện tại, làm phát sinh các sự kiện tiếp theo. Một khi chuỗi hoàn thành, mà con bướm bắt đầu vỗ cánh và một cơn lốc xoáy xảy ra ở Chicago. Nói tóm lại, những xáo trộn do chúng tạo ra sẽ sinh ra một sự kiện lớn.
Tất nhiên, đây là một lý thuyết rất phức tạp và hấp dẫn, đã vấp phải nhiều chỉ trích của các nhà khoa học. Trước hết, không thể dự đoán loài bướm nào và ở những địa điểm nào có liên quan trực tiếp đến việc tạo ra sự thay đổi khí hậu mạnh mẽ. Một số người không đồng ý rằng một cái gì đó nhỏ như con bướm vỗ cánh có thể tạo ra tác động lớn như vậy, tuy nhiên, có thể có những xáo trộn khác có thể ảnh hưởng đến khí hậu.
2.2 Hiệu ứng cánh bướm trong Tâm lý học là gì?
Trong tâm lý học, nó có thể được định nghĩa là thứ tạo ra tác động lớn hơn đến cuộc sống của con người. Những suy nghĩ nhỏ cũng có thể dẫn đến những thay đổi lớn. Một viên sỏi ném xuống nước có thể phá vỡ mặt nước tĩnh lặng và tạo ra những gợn sóng. Mọi sinh vật đều tác động lẫn nhau, nếu một sinh vật chết đi, con cái của nó sẽ không được sinh ra, điều này sẽ tác động trở lại hệ sinh thái.
Mọi hành động của chúng ta và mọi việc diễn ra trong vũ trụ này đều có tác động đến thứ khác. Thuật ngữ này đã được phổ biến rất nhiều, đến nỗi nó đã được giới thiệu trong văn học hay phim ảnh.
2.3 Ví dụ
2.3.1 Sách “Hiệu ứng cánh bướm: Cuộc sống của bạn quan trọng như thế nào” của Andy Andrews
Trong cuốn sách này, tác giả giải thích rằng bạn và hành động của bạn có tác động như thế nào đến cuộc sống của người khác. Ông rút ra một suy luận từ lý thuyết được đề xuất bởi Edward Lorenz vào năm 1963 tại Học viện Khoa học New York. Ông ấy tiếp tục nói thêm rằng chúng ta có thể thay đổi cuộc sống của mình bằng cách đưa ra những thay đổi nhỏ trong suy nghĩ của chúng ta.
2.3.2 Sách: “A Sound of a Thunder” của Ray Bradbury
Câu chuyện này lấy bối cảnh ở một thế giới tương lai (2055), Eckels là nhân vật chính của cuốn sách. Trong thời đại này, việc du hành thời gian đã trở nên khả thi, và các nhà kinh doanh trả tiền cho các nhà thám hiểm để du hành thời gian và săn bắt động vật. Tuy nhiên, công ty thực hiện các biện pháp phòng ngừa để có rất ít tác động đến tương lai do chuyến thăm của các nhà thám hiểm trong quá khứ, vì một cái gì đó nhanh như cánh bướm có thể ảnh hưởng đến tương lai.
Eckels tham gia một nhóm săn khủng long dưới sự lãnh đạo của Travis, người đã cảnh báo họ phải thực hiện những thay đổi ít nhất có thể và không được phá vỡ môi trường. Anh ta bảo họ hãy đi trên con đường được làm bằng kim loại chống trọng lực. Ông giải thích rằng bất kỳ sự gián đoạn nhỏ nào trong môi trường cũng sẽ tạo ra những gợn sóng của chính nó trong tương lai. Hoang mang khi nhìn thấy T-Rex, Eckels quá lo lắng để giết nó, do đó, Travis phải bắn vào T-Rex. Eckels, trong trạng thái lo lắng đã di chuyển lệch hướng, vi phạm các quy tắc mà Travis đã nói với họ. Travis cực kỳ tức giận với Eckels, và thậm chí còn dọa giết anh ta.
Trở lại hiện tại, Eckels phát hiện ra rằng có rất nhiều thay đổi đã xảy ra. Kết quả bầu cử đã thay đổi, bên cạnh những thứ khác. Eckels phát hiện ra một con bướm bị nghiền nát dưới đôi giày đầy bùn của mình. Anh ta đã vi phạm quy tắc, vô tình gây ra cái chết của một con bướm, và điều này đã dẫn đến một sự thay đổi mạnh mẽ trong tương lai.
2.3.3 Ví dụ trong đời thực: Sự hỗn loạn trên thị trường chứng khoán
Bạn đã xem phim “The Wolf of Wall Street” chưa? Đó là lời kể có thật của Jordan Belfort, người đã lừa đảo hàng triệu khách hàng để có lợi cho mình. Điều này cho thấy việc diễn giải thị trường chứng khoán khó khăn như thế nào, vì cuối cùng nó là một trò chơi của những con số, có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Belfort chỉ đơn giản sử dụng trò chơi “bơm và phá giá” để tăng giá cổ phiếu và sau đó bán chúng, điều này sẽ làm giảm giá của chúng.
Liệu thị trường chứng khoán có quá phụ thuộc vào Lý thuyết hỗn loạn và hiệu ứng cánh bướm của nó không? Có lẽ câu trả lời là có, thứ nhất, có rất nhiều hỗn loạn và biến động trong thị trường chứng khoán. Dự đoán giá cổ phiếu cũng khó như dự đoán thời tiết. Phản ứng của các nhà đầu tư đối với việc giảm và tăng giá là khác nhau, và ngay cả một sự thay đổi nhỏ cũng có thể gây ra hậu quả rất lớn. Những người chơi lớn có thể tạo ra tác động lớn đến thị trường chứng khoán.
3. Kết
Qua các thông tin về hiệu ứng cánh bướm ở trên, có thể thấy hiện tượng thú vị này đã ảnh hưởng sâu sắc đến suy nghĩ của nhiều người. Trong khi chúng ta suy ngẫm về nó, có lẽ có một con bướm đang vỗ cánh ở một góc nào đó trên thế giới, có thể tác động đến cuộc sống của chúng ta ở đây.